काठमाडौँ : नेपाल राष्ट्रबैंकले दशैँतिहारलाई लक्षित गरी यो वर्ष नयाँ नोट छाप्न नपर्दा नोट सटहीको चाप ह्वात्तै घटेको छ।
गत वर्ष राष्ट्रबैंकले काठमाडौँ उपत्यकामा मात्र साढे १४ अर्ब तथा देशभर २९ अर्ब नयाँ नोट साटेको थियो। यो वर्ष करिब रु. चार अर्बमा सीमित रहेको छ। यो झण्डै २५ अर्बले कम हो। राष्ट्रबैंक मुद्रा व्यवस्थापन विभागका निर्देशक वासुदेव भट्टराईका अनुसार यो वर्ष राष्ट्रबैंक मातहतका कार्यालयबाट करिब दुई अर्ब र अन्य बैंकबाट पनि सोही बराबरीको नोट साटेको अनुमान छ।
नयाँ नोट मुद्रण नहुँदा त्यसका लागि हुने खर्च जोगिएको छ भने सटहीका लागि थप जनशक्ति व्यवस्थापनको झन्झट बैंकले व्यहोर्न परेन। उनका अनुसार अघिल्लो वर्ष नयाँ नोट मुद्रणका लागि मात्रै पनि झण्डै डेढ अर्ब खर्च लागेको थियो।
‘देशभर ६६ लाख घरपरिवार छन्। त्यसमा ३३ लाख परिवारलाई नयाँ नोट सटहीको पहुँच नभए पनि आधाका लागि विभिन्न दरका नोट छाप्न ६ अर्बसम्म खर्च हुन्छ’‚ उनले भने। यो वर्ष बैंकले नयाँ नोट मुद्रण नगरी हाल चलनचल्ती रहेका सफा र सुकिला नोटको प्रयोगलाई जोड दिएको छ। बैंकको उक्त नीतिअनुरूप यो वर्षको दशैँतिहार लगायतका चाडबाडमा चलनचल्तीकै सुकिला नोट प्रयोग हुनेछ।
नयाँ नोट दशैँतिहारजस्ता पर्वमा मात्र अत्यधिक माग हुने तथा त्यसपछि बैंकको ढुकुटीमा थुप्रिएर बस्ने भएकाले त्यस्ता जम्मा भएका नोटको सदुपयोग गर्ने र नोट छपाइका लागि लाग्ने फजुल गर्न रोक्न राष्ट्रबैंकले सुकिला नोटको प्रयोगलाई प्रोत्साहन गरेको हो। प्रत्येक वर्ष चाडबाडमा नयाँ नोट छापिने तथा घुमिफिरी ती नोट बैंकको ढुकुटीमा थुप्रिने क्रम बढेपछि बैँकले यो वर्ष चल्ने हदसम्म त्यस्ता नोटको सदुपयोग गर्ने निर्णयमा पुगेको निर्देशक भट्टराईको भनाइ थियो।
पुराना नोट थिचिएर तथा ओसिएर स्वतः नष्ट हुँदै जाने भएकाले प्रयोग गर्न सकिने हदसम्म चलन चल्तीकै नोट उपयोग गर्न सकियोस् भनी योपटक नयाँ नोट नछापिएको उनको भनाइ छ। राष्ट्रबैंकले चलनचल्तीकै नोट प्रयोगमा जोड दिएपछि सटहीमा हुने चाप कम हुनुका साथै नयाँ नोटका नाममा हुन सक्ने फजुल खर्चसमेत केही हदसम्म रोकिने अनुमान छ।
गत वर्ष छापिएको भन्दा तीन गुणासम्म बढी नोट हाल बजारमा र बैंक ढुकुटीमा मौज्दात रहेकाले पनि नयाँ नोट निकाल्न नपरेको उनको तर्क छ। उनले भने, ‘नयाँ होस् पुरानो जेभए पनि नोटको मूल्य र महत्त्व एउटै हुन्छ।